موزه ملی تاریخ پزشکی ایران در محله امیرآباد
موزه ملی تاریخ پزشکی ایران در محله امیرآباد دست نوشته‌های ارزشمند خطی
بعد از تماشای اشیای منقول موزه نوبت به بخش آثار مکتوب خطی می‌رسد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های موزه ملی تاریخ پزشکی ایران جمع‌آوری و نگهداری نسخ خطی طبی کهن است.
کتاب «طب المنصوری» زکریای رازی از قدیمی‌ترین کتاب‌های نسخه خطی در جهان است
که در این موزه نگهداری میشود. رازی از دانشمندان و اطبای بزرگ شهرری
علاوه برکشف الکل نخستین کسی بود که در مورد بیماری‌های چشمی، صحبت
و در علم شیمیایی و داروسازی خدمات ارزنده‌ای را به بشریت عرضه کرد.
البته این کتاب حاصل دستنوشته‌های یکی از شاگردان پیگیر و علاقه‌مند به درس محضر استاد است.
همچنین اسناد و اعلامیه‌های طبی مربوط به دوران قاجار مثل مجله «حفظ الصحه»،
نگهداری اسناد، نسخه‌ها و تصویر«دکتر احمدیه» نخستین فارغ‌التحصیل
مدرسه دارالفنون که میان طب جدید دارالفنون و طب سنتی پیوند ایجاد کرد
از دیگر دیدنی‌های این بخش است.
نخستین آناتومی بدن اسب
سفر ما در دل دالان‌های تاریخی موزه و سیر تاریخ ستارگان پزشکی همچنان ادامه دارد.
با سرک کشیدن به هر بخش یک داستان یا ماجرای جذاب برای کنکاش پیدا میشود.
تماشای بخش دامپزشکی و دیدن ابزار درمان و تصاویر قدیمی آناتومی بدن حیوانات
که بسیاری از آنها براساس خیال و تصورات دانشمندان هر دوره بودند خالی از لطف نیست.
در میان ابزاری مثل نعل اسب، یوغ، زنجیر، چکش و چیزهایی از این دست تصویر آناتومی
بدن اسب به چشم می‌آید که مربوط به دوره صفویان است و از همه دیدنی‌های غرفه قدیمی‌تر.
احمدی با نشان دادن تابلو آناتومی بدن اسب توضیح می‌دهد:
«500 سال پیش خبری از دستگاههای پیشرفته، عکسبرداری و تصویر‌برداری پزشکی نبود.
این تصویر به جامانده از آناتومی بدن اسب از نظر شکل ظاهری و جاگذاری در بدن اسب اشتباه است.
چون دانشمندان براساس تصور و تخیلشان بدن حیوانات را نقاشی می‌کردند.
بعد از مدتی با اختراع نخستین دستگاههای عکاسی، نخستین دستگاههای عکسبرداری از
بدن حیوانات (شبیه عکس‌های رادیولوژی) اختراع شد و بسیاری از ابهامات هم از میان رفت.»
پدر علم چشم‌پزشکی
عینک با توجه به تغییر سبک زندگی، استفاده از رایانه، تلفن و هزار دلیل دیگر دنیای ماشینی،
این روزها بیشتر از گذشته مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروفسور شمس، پدر چشم‌پزشکی ایران
اولین عینک را در کشور ساخت. پروفسور و پدرش جزو نخستین پزشکان چشم‌پزشکی ایران بودند.
او سال 1952 به فرانسه رفت و نخستین عمل جراحی را روی چشم انجام داد.
نگارش چندین جلد کتاب با موضوع نخستین‌ها در رشته‌های مختلف پزشکی از دیگر آثار برجامانده
از پروفسور شمس است. غرفه چشم‌پزشکی از جمله بخش‌های موزه تاریخ ملی پزشکی است
که حتماً باید آن را دید. در این بخش تصویر نقاشی، میز کار، لباس فارغ‌التحصیلی، مقاله‌ها،
نشان‌ها و مدال‌های علمی پروفسور شمس برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده است.
از کلبتین تا یونیت صورتی
«دندان لق را باید کشید.» با همین مقدمه راهی غرفه دندانپزشکی می‌شویم؛
جایی که همه ابزار عجیب و غریب کار دندانپزشکی برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده است.
کلبتین چیزی شبیه قیچی قندشکن در طرح‌ها و اندازه‌های مختلف براساس شماره دندان
در گذشته مسئولیت کشیدن دندان عقل را داشت. در قدیم اغلب سلمانی‌ها دستی هم
در کار کشیدن دندان داشتند و تنها تجویزشان برای رهایی از درد نفسگیر دندان کشیدن آن بود.
اما جالب است که در برخی متون اشاره شده زکریای رازی برای پر کردن دندان‌های خراب با
مواد ویژه کارهایی انجام داده است. در این غرفه 2یونیت قدیمی سبز و صورتی رنگ هم به چشم می‌خورد
و این فضای خشن را کمی لطیف می‌کند. به تعریف احمدی این یونیت‌های خوش آب
و رنگ جزو نخستین یونیت‌های دندانپزشکی هستند که مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
دواخانه نظامی
موزه دواخانه نظامی جایی است که گویا زمان در آن کاملاً متوقف شده.
حال و هوای داروخانه بیشتر شبیه فیلم وسترن است. داروخانه‌ای به سبک نوین که سرتیپ
«هادی خان» در خیابان چراغ‌برق برای وزارت جنگ راه‌اندازی می‌کند و تمامی تجهیزات
و لوازم دواخانه را از کشور اتریش، خریداری و وارد ایران می‌کند.
اداره این داروخانه به دکتر «عبدالحسین نظامی» داروساز و دانش‌آموخته فرانسه سپرده میشود.
از آن زمان به بعد به داروخانه نظامی مشهور شد. پسرش، دکتر «امیر هوشنگ نظامی»
بعد از پدر این مسیر را ادامه می‌دهد و به سمت استادی دانشکده‌های پزشکی
و داروسازی دانشگاه تهران منصوب میشود.
خانواده مرحوم دکتر نظامی برای زنده ماندن این میراث ارزشمند،
ابتدا در سال 1372 شمسی داروخانه و وسایل آن را که در خیابان چراغ گاز (خیابان امیرکبیر) بود
به دانشکده داروسازی تهران منتقل می‌کنند. اما با تأسیس موزه همه اسناد موجود
از عکس، نامه، تجهیزات ساخت، دارو (قرص، شربت و شیاف) و کلیشه بروشورهای
داروهای آن روزگار را به موزه ملی تاریخ علوم پزشکی اهدا می‌کنند.
اشیای ارزشمند
به جز بخش‌های نام برده در داخل موزه، یکسری اشیای ارزشمند
مثل ریتون‌های سفالی، ظروف مفرغ، شیشه مخصوص ساخت دارو و طبابت، مدال‌ها و نشان‌های
افتخار مرحوم دکتر قریب، پروفسور سمیعی و سایر استادان وادی پزشکی در این موزه برای بازدید عموم
در معرض نمایش گذاشته شده است که علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند از آنها بازدید کنند.
دوستدار سلامتی شما
