چشم انداز
اهداف توسعه گیاهان دارویی براساس سند چشم انداز بیست ساله کشور
براساس سند چشم انداز بیست ساله کشور در سال 1404 شمسی، جامعه ایرانی، باید جامعه ای باشد:
” برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تأمین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده به دور از فقر، فساد، تبعیض و بهره مند از محیط زیست مطلوب “
تحقق بخش قابل توجهی از این چشم انداز، مستلزم تدوین راهبردهای همه جانبه از جمله در مورد گیاهان دارویی و طب ایرانی است در راستای تهیه نقشه جامع تحقیقات کشور و در اجرای رهنمودهای مقام معظم رهبری تدوین سند راهبردی توسعه و فناوری گیاهان دارویی و طب ایرانی تدوین شده است. بر این اساس چشم انداز این حوزه شامل:
1- ارتقاء سلامت و تأمین بهداشت غذایی کشور با بهره گیری از طب ایرانی
2- توسعه کاشت، داشت و برداشت و صنعت فرآوری گیاهان دارویی در کشور
3- ارتقاء بهره وری و اقتصاد گیاهان دارویی و داروهای طبیعی کشور
4- بهبود کمی و کیفی فراورده های کشاورزی اعم از گیاه، دام، طیور و تامین امنیت غذایی با استفاده از گیاهان دارویی
5- کسب مقام پیشتازی در منطقه در زمینه ارائه روشهای جایگزین درمانی
اهداف کلان و ماموریتها
1- ارتقاء سطح سلامت و بهداشت کشور با استفاده از گیاهان و طب ایرانی
2- افزایش تولید ثروت ملی و نیل به خودکفایی اقتصادی با رشد کلیه محصولات و دستاوردهای عرصه طب ایرانی و گیاهان دارویی
3- شکوفایی و نوآوری همه جانبه کشور در عرصه سلامت با بهره گیری از سرمایه و منابع مادی و معنوی داخلی
4- ارتقاء فرهنگ گیاه درمانی و طب ایرانی در کشور
5- ارتقاء ایمنی، اثر بخشی و کیفیت طب ایرانی
6- ساماندهی و مدیریت سیستم ها در کشور در زمینه گیاهان دارویی و طب ایرانی
7- توسعه و ساماندهی پژوهش و آموزش طب ایرانی و گیاهان دارویی
8- احراز جایگاه شایسته و دست یابی به سهم مناسبی از بازار جهانی گیاهان دارویی
9- توسعه اشتغال و ایجاد فرصت های شغلی جدید
10- توسعه پایدار توسعه گیاهان دارویی و صنایع فرآوری گیاهان دارویی
11- ارتقاء سطح دانش و پژوهش و فناوری در راستای اهداف سند چشم انداز
12- اشاعه فرهنگ نوآوری و افزایش قدرت رقابت در بخش کشاورزی و صنایع مربوطه
13- حفاظت، احیاء و بهره برداری پایدار از گیاهان دارویی در عرصه های منابع طبیعی کشور
14- اهلی کردن، کشت، اصلاح و تولید انبوه گیاهان دارویی بومی و اندمیک ایران برای تامین نیازهای داخلی و صادرات
15- استفاده از فناوری های نوین برای بهبود کیفیت و فرآوری گیاهان دارویی
16- تقویت و حمایت از کشت ارگانیک گیاهان دارویی
اهداف کمی
کوتاه مدت (پایان سال 1389)
1- ساماندهی نظام مدیریت تحقیقات، آموزش و صنایع گیاهان دارویی و طب ایرانی
2- بستر سازی و ظرفیت سازی در راستای توسعه گیاهان دارویی و طب ایرانی
3- بستر سازی به منظور توسعه صادرات فرآورده های گیاهان دارویی
4- بازنگری و تکمیل پروژه های نیمه تمام گیاهان دارویی و طب ایرانی
5- دستیابی به قوانین پویا و کارآمد در زمینه گیاهان دارویی و طب ایرانی
6- دستیابی به استانداردهای جهانی در زمینه جمع آوری، کشت و صنعت گیاهان دارویی
7- شناخت ظرفیت ها موجود کشور در زمینه گیاهان دارویی و طب ایرانی
8- استفاده از ظرفیت های موجود برای ایجاد و توسعه شبکه های ملی گیاهان دارویی و طب ایرانی
9- شناخت ظرفیت های گیاهان دارویی و طب ایرانی در تولید فرآورده های دامی و مواد غذایی سالم
میان مدت (پایان برنامه پنجم)
1- ارتقاء و توسعه سطح آموزش، کشت، پرورش و صنایع فراوری گیاهان دارویی
2- بهبود نگرش جامعه در زمینه گیاهان دارویی و طب ایرانی
3- بهبود وضعیت تحقیق و پژوهش در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی
4- افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی تا بیش از 100 هکتار تا پایان برنامه پنجم (براساس نیاز بازار و پتانسیل دارو زایی سرزمینها تا پایان برنامه در سطح 600 هزار هکتار قابل افزایش است)
5- افزایش گونه های دارویی بالای 1000 هکتار از 6 گونه فعلی به 20 گونه تا پایان برنامه
6- تولید اقتصادی گونه های زراعی طی سالهای برنامه
7- افزایش سم گیاهان دارویی در GDP به میزان 10 برابر در طی سالهای برنامه ( 1/0 درصد به 3 درصد )
8- ایجاد اشتغال مولد برای بیش از صد هزار نفر
9- رشد فرآوری و تولید داروهای گیاهی به میزان 30 درصد در طی سالهای برنامه
10- افزایش صادرات گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی با نرخ رشد 30 درصد سالیانه
11- افزایش تعداد موارد پژوهش و تحقیق در زمینه گیاهان دارویی و فراوردهای طبیعی با نرخ رشد 20/0 سالیانه
سیاست های راهبردی
الف- عمومی
1- تشکیل کمیته های تخصصی 8 گانه ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی به منظور اجرای اهداف کلان
2- بررسی و تدوین قوانین مرتبط با گیاهان و طب ایرانی
3- تدوین شاخصهای رشد و توسعه پایدار گیاهان دارویی در چارچوب اهداف و منافع ملی در تمایل با سیاستهای UNIDO,UNDP,FAO,WHO
4- سازماندهی شبک تحقیقات گیاهان دارویی و طب ایرانی و ایجاد انسجام و همکاریهای مستمر و مؤثر میان کلیه موسسات و مراکز مرتبط با گیاهان دارویی و طب ایرانی.
5- تدوین و اعلام لیست گیاهان دارویی و معطر کشور در تعامل با وزارت خانه ها و سازمانهای ذیربط و بازنگری علمی و فنی مستمر سالیانه و ادواری براساس نظر متخصصین
6- ایجاد بانک اطلاعات گیاهان دارویی کشور به منظور ساماندهی نظام مدیریتی گیاهان دارویی
ب- کشاورزی و منابع طبیعی
1- تدوین نظام جامع مدیریت کشت و بهره برداری گیاهان دارویی کشور
2- تقویت شرکتهای دانش بنیان به منظور ظرفیت سازی برای توسعه پایدار گیاهان دارویی
3- برنامه ریزی جهت افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی
4- تدوین برنامه جهت حمایت از کشت و اهلی کردن گونه های مهم دارویی و اقتصادی و گسترش کشت انبوه و زراعت گیاهان دارویی به منظور کاهش فشار به عرصه های جنگل و مرتع کشور و در جهت جلوگیری از انقراض گونه های اندمیک و بومی و تخریب اکوسیستم منابع طبیعی
5- حمایت از شرکت های غیر دولتی، انجمن های علمی و شبکه های تولید و تحقیقاتی جهت افزایش تولید گیاهان دارویی
6- برنامه ریزی جهت بهبود الگوی کشت گیاهان دارویی توسط معاونت های اجرایی وزارت جهاد کشاورزی و سایر سازمانها و نهادهای ذیربط براساس مزیت های نسبی تولید در رقابت جهانی
7- برنامه ریزی به منظور استفاده از گیاهان دارویی در تولید مواد آفت گیاهی برای تولید محصولات ارگانیک
ت- توسعه اقتصادی و صادرات گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی
1- ارائه برنامه مدون جهت تقویت بخش خصوصی و کاهش تصدی گری دولت
2- تدوین قوانین و ضوابط جمع آوری، تولید، بسته بندی، فراوری و صادرات گیاهان دارویی
3- استقرار نظام گواهی ملی در چارچوب مقررات جهانی بازار بین المللی
4- هدایت تسهیلات بانکهای دولتی و خصوصی در جهت توسعه پایدار فعالیتهای گیاهان دارویی
5- برنامه ریزی برای ایجاد شبکه های توزیع و عرضه محصولات گیاهان دارویی و طبیعی
6- تدوین آیین نامه تشکیل جوامع تخصصی صادراتی کشور
7- برنامه ریزی جهت اعمال مدیریت مشترک در سازماندی و مدیریت شهرک های اقماری گیاهان دارویی
8- برنامه ریزی جهت ایجاد ارتباط با موسسات و سازمانهای تحقیق و توسعه گیاهان دارویی
9- رعایت اولویت در خودکفایی صنایع داروسازی کشور از نظر تأمین مواد اولیه از منشاء گیاه و نیز صادرات گیاهان دارویی و فراورده های گیاهی با مزیت نسبی تولید
10- اعمال مدیریت علمی و بکارگیری فن آوری های نوین و کارآمد منطبق بر شرایط اقلیمی کشور جت صادرات گیاهان دارویی
11- برنامه ریزی گسترش ارتباطات بین المللی برای استفاده از تجارب کشورهای دیگر
12- تقویت سرمایه گذاری در امر مطالعه، پژوهش، آموزش و تروج صنایع مختلف گیاهان دارویی در تولید اسانس، عصاره و … در حد استانداردهای جهانی
13- شناسایی و معرفی بازارها و محصولات هدف گیاهان دارویی در سطح ملی و بین المللی
14- شناسایی و صادرات خدمات فنی و مهندسی مرتبط با گیاهان دارویی و فراورده های جانبی
15- تقویت شرکتهای دانش بنیان به منظور ظرفیت سازی برای توسعه گیاهان دارویی
16- حمایت از شرکت های تعاونی و انجمن های علمی و شبکه های تولیدی و تحقیقاتی جت افزایش تولید گیاهان دارویی
17- حمایت از ایجاد مرکز تولید گیاهان دارویی مادری (بذر، نشاء و نهال)
18- حمایت از تاسیس مراکز خرید، تهیه و توزیع گیاهان دارویی و بورس گیاهان دارویی
ث- فرآورده ها و داروهای گیاهی
1- بستر سازی قانونی برای مشمولیت فراورده های دارویی گیاهی مورد تاییئ وزارت بهداشت و درمان و آموزش و پزشکی در نظام بیمه کشور
2- اصلاح و تکمیل دارونامه ( فارماکوپه) گیاهی و مواد طبیعی کشور جهت مصارف انسانی و دامپزشکی
3- اصلاح نظام جامع تولید، کنترل کیفی و مصرف داروها و فرآورده های گیاهی و طبیعی کشور (انسانی و دامی)
4- تدوین سیاستها و مقررات مربوط به صنایع تامین سموم آلی گیاهی از منشاء گیاه برای امنیت سلامت غذا
5- حمایت از توسعه فن آوری های نوین در فرآیند تولید و فراوری گیاهان دارویی
ج- طب ایرانی
1- تدوین طرح جامع طب ایرانی در کشور
2- افزایش دانشکده ها، مراکز و موسسات مرتبط با طب ایرانی
3- حمایت از خبرگان غیر آکادمیک طب ایرانی و ایجاد زمینه مناسب برای بهره مندی از اندوخته ای درمانگران غیر آکادمیک و انتقال به نسل های بعدی
4- تدوین دارونامه تخصصی طب ایرانی
5- تدوین برنامه تطبیق طب ایرانی با سیستم بهداشتی درمانی کشور
6- حمایت از تاسیس مراکز فرآوری مواد دارویی به روش طب ایرانی( نباتی، حیوانی و معدنی)
7- حمایت از تاسیس مراکز آموزشی و خدماتی غیر دارویی طب ایرانی مانند مرکز طب روحانی، ورزشهای طب ایرانی، اعمال یداوی
8- حمایت از تاسیس مراکز نوآوری طب ایرانی، موزه های تخصصی، هتل ها و اقامتگاههای تحقیقاتی، مراکز تفریحی درمانی و دهکده های تندرستی در کشور.
9- حمایت از ایجاد پوشش بیمه ای برای خدمات درمانی و دارویی طب ایرانی
10- حمایت از بکارگیری روشهای طب ایرانی در پرورش و درمان بیماریهای دام، طیور و آبزیان در کشور
ح- تحقیقات، آموزش، ترویج و فرهنگ سازی
1- اصلاح و تکمیل نظام جامع تحقیق، آموزش و ترویج گیاهان دارویی و طب ایرانی
2- تقویت و گسترش پژوهش و آموزش های عالی در زمینه گیاهان دارویی و طب ایرانی
3- تدوین نظام جامع تحقیق و پژوهش در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی
4- حمایت از برگزاری گردهم آیی ها، جشنواره ها و کارگاه های آموزشی در زمینه گیاهان دارویی و طب ایرانی
5- حمایت از برگزاری دوره های آموزشی برای کشاورزی و تولید کنندگان گیاهان دارویی
6- راه اندازی دور های آموزش آشنایی مقدماتی با گیاه درمانی و طب ایرانی برای دانشجویان دوره های گروه پزشکی ( پزشکی – داروسازی – دامپزشکی – پیراپزشکی)
7- حمایت از برگزاری دوره های کار آموزی برای پزشکان، داروسازان و عطاران به منظور افزایش سطح علمی کشور در زمینه گیاهان دارویی و فرآورد های طبیعی و طب ایرانی
8- آموزش عمومی آشنایی گیاهان دارویی و طب ایرانی از طریق رسانه ها و مدارس و مراکز فرهنگی