به نفس افتادن تالاب «بند علی خان»
اکنون سخن از فرونشست زمین در دشت ورامین است، همین حوالی و همین نزدیکی‌های پایتخت که همچون ماری خزنده پیش می‌تازد و کشان کشان خود را به راه آهن تهران ـ مشهد می‌رساند.
با احمد فدایی اردستانی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ورامین رهسپار دشت ورامین می‌شویم. او ما را همراهی می‌کند تا عمق فاجعه فرونشست دشت و خشکیدگی تالاب «بندعلی خان» را که همین نزدیکی‌ها مامن و ماوای جانوران و هزاران پرنده‌های وحشی بود ، نشان دهد.
رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر درون!
به اطراف و اکناف دشت که چشم می‌چرخاندیم تاغزارهایی را می‌دیدیم که گونه‌های زرد آن حال و روز خوشی نداشت و رنگ رخساره خبر می‌داد از سر درون!
وی گفت: سپر بلای دشت ورامین همین «تاغ»است که صبرش دیگر « تاق» شده است و گذشتگان تاغ را با هدف تثبیت شن‌های روان و کاهش خسارت ناشی از فرسایش بادی در مناطق بیابانی ابردژ آن را کاشته اند.
او می‌گوید اگر دیر بجنبیم و تاغزارها را از ورطه نابودی بیرون نکشیم، آن وقت تاغ خشک می‌شود و ریزگردها مهمان ناخوانده خانه‌های ورامین و تهران می‌شود.
فدایی می‌گوید: تاغکاری در دشت ورامین حاصل زحمات استخوان خرد کرده‌های بخش بیابان است که از سال‌های دور ایجاد کرده اند و تاکنون نقش مؤثری در تثبیت شن‌های روان داشته و موجبات بازگشت زندگی به این مناطق را نیز فراهم کرده است.
امروز بجنبیم که فردا دیر است
او می‌گوید پدیده فرونشست زمین در حوالی ایستگاه راه آهن ابردژ ورامین، نه تنها حیات تاغزارها را با خطری جدی مواجه کرده که باعث شده است برخی از تأسیسات زیربنایی تخریب و شکاف‌ها حتی تا مجاورت راه آهن نیز کشیده شود و اگر امروز توجهی به این بخش عظیم از حیات طبیعی شهرستان ورامین نشود شاید فردا برای جبران خسارات آن بسیار دیر باشد.
90 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی تنها 30 درصد بازدهی دارد!
از مدیر امور آب جنوب شرق استان تهران که در دشت ورامین با ما همراه بود، در باره فرونشست زمین و برداشت بی رویه آب می‌پرسم که می‌گوید: فرونشست زمین تنها مختص ورامین نیست بلکه دامنگیر دشت‌های خراسان، همدان، رفسنجان، شهریار، ساوجبلاغ و دشت‌های استان فارس هم هست.
حسن زحمتکش ، متهم ردیف اول در فرونشست دشت ورامین را احداث چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی رویه آب از سفره‌های زیرزمینی معرفی می‌کند و وجود 1400 حلقه چاه غیرمجاز را بلای جان دشت ورامین می‌داند.از او در باره اقدامات امور آب می‌پرسم که برای برون رفت از چالش‌های موجود چه کرده است که می‌گوید: از سال‌های گذشته طرح تعادل بخشی چاه در دشت ورامین را جزء برنامه‌های اولویت دار قرار دادیم و به این کار سرعت بخشیدیم به طوری که در یک بازه زمانی سه ساله 428 حلقه چاه غیرمجاز را تعطیل کرده ایم.
مدیر امور آب شهرستان ورامین و جنوب شرق استان تهران یاد آور می‌شود که بیش از 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود اما راندمانش تنها 30درصد است و بسیاری از محصولاتی که کشت می‌کنیم اصلاً مقرون به صرفه نیست و باید تغییر الگوی کشت را در پیش بگیریم.
حسن زحمتکش تصریح کرد که دولت بودجه قابل توجهی را برای روش‌های نوین آبیاری اختصاص داده است و ما ناچاریم برای اصلاح روش‌های آبیاری به سمت آبیاری بارانی و قطره ای پیش برویم.
نفس تالاب به شماره افتاده است
از دشت ورامین به سمت جنوب سرازیر می‌شویم و پس از طی کردن مسیری 20 کیلومتری به تالاب «بندعلی خان» می‌رسیم. نامش تالاب است اما از باتلاق و آب آن خبری نیست.
فدایی به ما می‌گوید چاه‌های عمیق غیر مجاز و سد ماملو نفس تالاب را به شماره انداخته است و چنانچه برای احیای این تالاب و نجات مراتع منطقه اقدام عاجلی صورت نگیرد، باید شاهد هجوم ریزگردها، فرونشست زمین، به خطر افتادن معیشت عشایر بهره‌بردار و اراضی کشاورزی و از بین رفتن زیستگاه پرندگان و حیات‌وحش باشیم.
احمد فدایی عدم بهره‌برداری اصولی از منابع آب زیرزمینی و سطحی، نبود مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق برای استحصال آب، عدم سهمیه‌بندی مناسب برای استفاده از آب در مناطق بالادست و همچنین شرایط طبیعی و اقلیمی حاکم بر این منطقه را از دلایل خشک شدن تالاب «بند علی خان» نام می‌برد.
تالاب بندعلیخان 75هزار هکتار وسعت دارد که 25 هزارهکتار آن در حوزه استحفاظی استان تهران و شهرستان ورامین و بقیه در استان قم واقع شده است؛ همچنین از 100هزار هکتار مراتع این منطقه 76هزار هکتار آن در استان تهران و شهرستان ورامین و بقیه در استان‌های سمنان و قم قرار دارد.