موانع و محدودیت های استفاده از گیاه درمانی سنتی
با وجود این که تجربیات به جای مانده از فرهنگ های مختلف جهان در گیاه درمانی از ارزش والایی برخوردار است، ولی استفاده مستقیم از آن در موارد زیادی دارای محدودیت است و فقط با مطالعات و پژوهش های امروزی می توان از آن ها استفاده پسندیده کرد.
این محدودیت ها باعث می شود که نتوان هر اثر به جای مانده از قدیم ولو بااعتبار را مستقیماً مورد استفاده قرار می دهند؛ ولی از تجربیاتی که در فکر و اندیشه این دانشمندان بزرگ وجود داشته بی خبرند. به عنوان مثال گیاهی مانند «هوفاریقون» را از کتاب ابن سینا بر می گزینیم. در این مورد در می یابیم که ابن سینا اثراتی را برای آن شرح داده و روش کاربرد آن را اکثراً روشن نموده است. حال این گیاه را از ابعاد علم گیاه شناسی، فارماکوگنوزی و داروسازی امروز بررسی می کنیم. هوفاریقون، همان گیاه علف چای است که به نام های فارسی دیگر از جمله گل راعی و گل هزارچشم نیز شهرت دارد.
این گیاه دارای گونه واریته های گوناگونی است؛ به طور مثال در ایران 17 گونه و 4 واریته از آن می روید. با وجود این که بعضی گونه ها به هم شباهت ظاهر زیادی دارند؛
مطمئناً افراد عادی نمی توانند آن ها را از هم بشناسند؛ حال آن که از نظر گیاه شناسی و مواد مؤثر با هم تفاوت دارند. مطالعات بسیار زیاد و چاپ بیش از 10 هزار مقاله علمی راجع به این گیاه نشان می دهد که از بین گونه های فراوان علف چای، فقط گونه preforatum دارای ارزش دارویی است و امروزه بیش از 100 کارخانه داروسازی جهان فقط از این گونه، دارو تهیه عادی قادر به تشخیص این دو نخواهند بود و این در حالی است که مواد و اثرات این دو گونه با هم متفاوت است.
نکات دیگر مطرح امروز درباره محل رشد گیاه، ارتفاع محل، آب و هوا، رطوبت و خشکی، میزان دما، میزان آفتاب، جنس خاک، میزان باران، زمان جمع آوری، چگونگی نگهداری، قسمت مورد استفاده، شکل دارویی تهیه شده، مقدار مصرف، دفعات مصرف و مقدار دارو برای سنین و شرایط مختلف است.
امروز علم فارماکوگنوزی به خوبی روشن نموده که اگر گیاهی را در نقاط مختلف کشت دهیم، دارای مواد موثر یکسانی نخواهند بود. در بین گیاهان نواحی مختلف، تعدادی حاوی حداقل مواد مؤثر، بعضی دارای مقدار عادی مواد مؤثر و بعضی دارای مواد مؤثر با کیفیت ایده آل هستند.
تمایل عوامل ذکر شده در کمیت و کیفیت مواد مؤثر گیاهی سرنوشت سازند؛ حتی یک نوبت باران بیش تر، یک هفته تفاوت زمان در برداشت و یا زمان برداشت در صبح، ظهر و یا عصر در مواد موثر و در نتیجه اثرات درمانی گیاه اهمیت دارند.
مشکل دیگر گیاه شناسی و نام گذاری گیاهان است که از حدود 400 سال پیش تاکنون که «لینه» بنیان گذار آن بوده است با قبل از آن کاملاً متفاوت است. همچنین تطابق نام های قدیمی گیاهان با نام های علمی امروز از دیگر مشکلات اکثر مستندات دانشمندان گذشته است. بنابراین استفاده مستقیم و بدون تحقیق و مطالعه از آثار قدیم، در اکثر مواقع غیرممکن و همراه با اشتباه خواهد بود.
در سال های اخیر در جای جای جهان گروه های پژوهشگران از تخصص های مختلف، بررسی آثار دانشمندانی همچون ابن سینا و رازی را شروع نموده اند و در حال هموار کردن امکان استفاده از این آثار گرانبها هستند.
مشکل دیگر مسأله منبع جغرافیایی در ارتباط با اثرات درمانی گیاهان دارویی است. در گذشته، تجاربی در مورد بهترین و مؤثرترین گیاهان دارویی مناطق مختلف وجود داشت؛ مثلا زعفران خراسان، زیره کرمان، چای هندوستان، جین سینگ چین و غیره.
به نقاط اصلی و بومی که بهترین و مؤثرترین گیاهان از آن جا تأمین می شود، «منبع جغرافیایی» گویند. در گذشته گیاهان از این نقاط صادر می شدند و با رشد جمعیت، بشر مجبور به کشت همه گیاهان در نقاط زیادی از کره زمین شد که بسیاری از نقاط مناسب رشد و نمو آن گیاهان نمی باشند. حال باید دید آیا همه این گیاهان، دارای یک مواد و خواص هستند؟ مسلماً جواب خیر است؛ زیرا شرایط آب و هوایی در تولید مواد مؤثر، بسیار سرنوشت ساز است و این شرایط در جاهای گوناگون کاملاً با هم متفاوت هستند. به همین دلیل کارخانه های معتبر دنیا می کوشند از گیاهان دارویی واقعی به نام officinal به منظور تولید داروهای استاندارد استفاده کنند و توصیه می شود به دلیل مطالعات انجام شده، تا حد امکان از «داروهای گیاهی صنعتی» به جای «گیاهان دارویی» استفاده شود.
دوستدار سلامتی شما
