نام علمی : Cydonia oblonga
نام انگليسي: Quince
نام عربي: السَفَرجَل
نام‌هاي ديگر: بهي، آني، آبي، آبرود، آيوا، هيوا، شال‌به، شغال‌به، توچ، سنگه و…
طبيعت میوه به
از نظر طب قديم ايران
بِه شيرين ، معتدل و يا گرم و تر مي‌باشد
بِه ترش، سرد و خشك است.
دانه بِه نيز سرد و تر است.
به درختي است از خانواده گل‌سرخيان (Rosaceae) كه داراي ساقه‌هاي مايل به كبود مي‌باشد و ارتفاع آن تا پنج متر مي‌رسد.
برگ‌هاي ساده با كناره‌هاي ناهموار آن پوشيده از كرك مي‌باشد و به نظر گَردآلود مي‌رسد.
گل‌هاي بِه، درشت و به رنگ سفيد يا سفيد مايل به صورتي است و داراي پنج گلبرگ مي‌باشد.
ميوه بِه، كروي، شبيه به سيب اما درشت‌تر و پوشيده از كُرك است.
ميوه بِه در ابتداي رشد داراي رنگ سبز و مزه گس مي‌باشد اما پس از رسيدن رنگ آن زرد و مزه آن شيرين مي‌شود.
درخت بِه در نقاط مختلف ايران مي‌رويد و در شمال ايران مانند گرگان، گيلان و آذربايجان به حالت خودرو رشد مي‌كند.
اصفهان و نيشابور نيز از مراكز مهم پرورش و توليد بِه مرغوب مي‌باشد.
ميوه بِه از جمله ميوه‌هايي است كه تقريباً تمام اجزاي آن از جمله ميوه، برگ، پوست درخت، شكوفه، دانه و… آن از نظر طب سنتي ايران، خاصيت درماني دارد.
تركيبات میوه به :
از مهم‌ترين تركيبات ميوه بِه :
كلسيم، فسفر، آهن، هيدرات‌هاي كربن، پتاسيم، سديم، تيامين، نياسين، ويتامين A, B1, B2, B3 و ويتامين C میباشد.
مصرف به و تأثير بر روي دستگاه قلبي- عروقي
تقويت‌كننده قلب است.
در پایین آوردن کلسترول بد خون تأثير دارد.
پتاسیم موجود در ميوه بِه، در پایین آوردن فشار خون تأثير دارد.
در کاهش خطرات بیماری‌های قلبی مؤثر است.
مصرف به و تأثير بر روي دستگاه گوارشي
چون فیبر زیادی دارد مقوي معده و دستگاه گوارش است.
ميوه و آب آن، براي زخم‌هاي دهاني، لثه و گلو بسيار سودمند است.
بوی بد دهان را از بين مي‌برد.
قابض است اما بِه ترش مسهل مي‌باشد.
به ترش ، استفراغ را بند مي‌آورد.
اسهال‌هاي ساده و اسهال خوني را كنترل مي‌كند.
براي هضم غذا مفيد است.
در تسكين ورم حاد روده‌ها مؤثر است و يكي از بهترين ميوه‌ها در كنترل كوليت‌ها مي‌باشد.
مصرف به و تأثير بر روي دستگاه تنفسي
نرم‌كننده سينه است و براي درمان تنگي نفس و رفع اخلاط خوني سينه مفيد است.
به دانه اثر شفابخشی برای التهاب‌های دستگاه گوارش و مخاط‌ها، سرفه‌های خشک، ضد تب، سینه درد، يبوست و گرفتگی صدا دارد؛
ولی مراقب باشید از جویدن و بلعیدن به دانه بپرهیزید؛ زیرا به دانه، حاوی ماده‌اي است که برای بدن مضر است. از اين رو، فقط از لعاب به دانه استفاده نماييد.
دمنوش گل و شكوفه بِه نيز براي درمان سردرد، سرفه و بي‌خوابي مؤثر است و مقوي معده مي‌باشد.
مصرف به و تأثير بر روي دستگاه ادراري و تناسلي
ادرارآور است و براي درمان دردهاي كليوي مفيد است.
خانم‌های باردار برای جلوگیری از سقط جنین، بِه مصرف کنند.
خون‌ریزی‌های قاعدگی و بواسیری را درمان مي‌كند.
خواص ديگر میوه بِه
با خوردن به، عرق بدن خوشبو می‌شود.
به دليل داشتن آنتی‌اکسیدان، ضد سرطان میباشد.
روغن بِه نيز براي برطرف كردن صداي وزوز گوش، بهبود سرگيجه، مداواي زخم‌هاي دهان، درمان خون‌ريزي ريوي، كنترل اسهال مزمن، درمان ورم كبد و زخم روده‌ها مؤثر است.
شيوه تهيه آن نيز به اين صورت است كه بِه را خوب مي‌پزيم و بعد با فشار، آب آن را مي‌گيريم و به دو برابر آب گرفته‌شده، روغن زيتون به آن مي‌افزاييم. سپس روي حرارات ملايم آن‌قدر مي‌جوشانيم تا آب آن تبخير شود و روغن باقي بماند.
جوشانده برگ درخت بِه نيز علاوه بر خاصيت آرام‌بخشي، براي ورم چشم و شست‌وشوي زخم‌ها مفيد است.
عوارض و موارد منع مصرف
خوردن زياد بِه براي اشخاص گرم‌مزاج مضر است.
ميوه نارس آن ديرهضم و قابض است و خوردن آن به صلاح نيست.
وجود میوه به در غذا بصورت آب پز و همراه با میوه های ترش مثل آلوبخارا و رب انار میتواند باعث جذب بهتر املاح موجود در آن شده و اثرات ایجاد خشکی در گوارش را تعدیل کند.