مقاوم‌ترین مرجان دنیا، قیمت بالایی هم ندارد، معمولا تا 150هزار تومان چه در مغازه‌ها و چه در کانال‌های تلگرامی به فروش می‌رسند، اما مشتری‌های عراقی که به دلار می‌خرند، برای فروشندگان جذابیت بیشتری دارند. تا پیش از بالا رفتن قیمت ارز، مرجان از دیگر کشورها همچون اندونزی به ایران وارد می‌شد و فروشندگان ماهی‌های زینتی و مجموعه‌داران آنها را می‌خریدند.

اما در چند‌ ماه اخیر به‌دلیل افزایش قیمت دلار و درنهایت افزایش قیمت تمام‌شده مرجان‌ها برای مشتری‌ها، مجموعه‌دارانی هم که سراغ انواع ایرانی آن نمی‌رفتند، به این نوع روی آورده و هجوم به خلیج‌فارس برای برداشت مرجان‌ها افزایش پیدا کرده است.

برداشت و صید مرجان از خلیج‌فارس و دریای عمان ممنوع است. ممنوعیت برداشت مرجان‌های خلیج‌فارس به فرودگاه‌های کشور نیز اعلام شده و آنها نیز نباید اجازه خروج مرجان از کشور را بدهند، ‌راه‌های درروی زیادی برای خروج مرجان‌ها وجود دارد.

مرجان‌هایی که تا همین مدتی قبل از دیگر کشورها وارد می‌شدند، معمولا نمونه‌های پرورش‌یافته و کاشته‌شده مرجان‌ها هستند. برخی کشورها قسمت‌هایی را در دریا به‌عنوان مزرعه پرورش مرجان درنظر گرفته، ‌آن را کاشته و پرورش می‌دهند.

و از همان‌ها برای فروش استفاده می‌کنند تا ذخیره مرجانی‌شان محفوظ بماند. محمدرضا فاطمی، متخصص اکوبیولوژی دریا به همشهری می‌گوید:

اکوسیستم‌های آبسنگی مرجانی متنوع‌ترین اکوسیستم دریایی است، ‌وجود مرجان موجب می‌شود آبزیان دیگر به این منطقه جلب شوند. به همین دلیل با توجه به‌وجود جمعیت بالای آبزیان در نقاط مرجانی، میزان صید در این نقاط بسیار بالاست. به‌عبارت دیگر، جمعیت آبزیان وابسته به‌وجود مرجان‌هاست و وقتی آنها برداشت شده و از بین بروند،

این ماهی‌ها از بین خواهد رفت. به گفته این استاد دانشگاه، بعضی ماهیان لابه‌لای مرجان‌ها زندگی کرده و از آن به‌عنوان پناهگاه استفاده می‌کنند، بعضی دیگر از پولیپ‌های مرجان تغذیه می‌کنند و عده‌ای از ماهی‌های بزرگ‌تر نیز از ماهی‌های کوچک‌تر لابه‌لای مرجان‌ها تغذیه می‌کنند، به همین دلیل مرجان، عامل مهمی در زیست آبزیان این مناطق محسوب می‌شود.

مرجانی در کیش نمانده

14جزیره در خلیج‌فارس، ‌مرجانی هستند. از هرمز تا خارک، آبسنگ‌های مرجانی ویژه مناطق گرمسیر وجود دارد که بخشی از آنها به‌دلیل گرم‌شدن هوا در سال‌های اخیر دچار عاضه طبیعی بیلیچینگ یا سفیدشدگی شده‌اند که اتفاقی طبیعی است و به‌گفته فاطمی بعد از 7 تا 8 سال دوباره به حالت اول برمی‌گردد اما بخش دیگری به‌دلیل رفتارها و تخریب‌های انسان یا از بین رفته یا در حال نابودی است.

«غواصی تفریحی، ورود فاضلاب، ساخت‌وساز، ‌برداشت و صید و ‌آلودگی‌های نفتی ازجمله دلایل انسانی نابودی مرجان‌ها در خلیج‌فارس است. حدود 25سال قبل در شب‌هایی که ‌ماه کامل بود، سکوهای مرجانی مانند فرش‌های رنگارنگ از آب بیرون می‌زدند و زیبایی خیره‌کننده‌ای داشتند اما حالا به‌جز یکی دو لکه مرجانی، ‌چیزی در کیش باقی نمانده است.

مرجان‌های خارک به‌دلیل آلودگی‌های نفتی از بین رفتند، ابوموسی هم با اینکه منطقه‌ای نظامی است، ‌مرجان‌هایش برداشت می‌شود، لارک، هندورابی و لاوان هم با مسئله برداشت غیرمجاز مرجان روبه‌رو هستند.»
یکی از غواصان فعال در منطقه خلیج‌فارس نیز در گفت‌وگو با همشهری به افزایش برداشت مرجان‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «به‌جرأت می‌توانم بگویم بعد از بالارفتن قیمت ارز در ماه‌های اخیر، برداشت مرجان خلیج‌فارس ده‌ها برابر افزایش یافته است.»

به‌گفته او، بومیان مرجان‌ها را برداشت می‌کنند و به دلالان می‌فروشند. بخشی از صید ماهی‌های زینتی، توسط بومیان منطقه نیز به مرجان‌ها آسیب می‌زند، آنها روش‌های صید این نوع ماهی‌ها را به‌درستی نمی‌دانند و گاهی اوقات برای به‌دست آوردن آنها مرجان‌ها را کنده و ماهی‌های زینتی را از لابه‌لای آن بیرون می‌کشند.

این غواص به مسیرهای صاف شده در کف دریا هم اشاره می‌کند؛ مسیرهایی که توده‌های مرجانی در آنجا زندگی می‌کرده‌اند اما کشیده‌شدن لنگرکشتی‌ها و قایق‌های پهلوگرفته موجب نابودی آنها شده است.

اهمیت مرجان‌های خلیج‌فارس

یکی از خصوصیات مرجان‌ها، موج‌شکنی آنهاست. به‌گفته فاطمی، متخصصی اکوبیولوژی دریا، آبسنگ‌های مرجانی مانند یک دیواره عمل کرده و اجازه رسیدن امواج شدید به ساحل را نمی‌دهد اما در نقاطی که مرجان‌ها از بین رفته‌اند، ساحل شسته شده و طوفان‌ها افزایش یافته است. اما مرجان‌های خلیج‌فارس به‌دلیل مقاوم‌بودنشان به حرارت و شوری آب، مورد توجه جامعه علمی دنیاست.

میانگین دمای خلیج‌فارس 26درجه است و در تابستان به 32درجه هم می‌رسد، شوری آب خلیج‌فارس نیز 40 گرم در لیتر است و مرجان‌های خلیج‌فارس تنها مرجان‌های موجود در دنیا هستند که در این میزان دما، با وجود گرم‌شدن زمین، دوام می‌آورند. خلیج‌فارس گرم‌ترین و شورترین منطقه دریایی جهان است، اما متأسفانه هیچ بهره‌ای از این ظرفیت موجود برده نمی‌شود.
فاطمی می‌گوید:‌ «از راهکارهای حفظ مرجان‌ها در دمای بالا، ‌استفاده از مرجان‌های خلیج‌فارس است که می‌توان آنها را در دیگر نقاط دنیا کاشت. به‌عبارت دیگر، حفظ مرجان‌های دنیا در برابر افزایش دما، ‌در گرو حفاظت از مرجان‌های خلیج‌فارس است.

این مناطق به‌عنوان ذخایر ژنتیک باید قرق شده و دست نخورده باقی بماند اما متأسفانه گارد ساحلی نداریم که از این ظرفیت‌ها محافظت کند.»

دوستدار سلامتی شما

دکتر مهدی فهیمی